Mangan
Videz
Mangan | ||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Izgovarjava | IPA: [maŋˈgaːn] | |||||||||||||||||||||||||||||||
Videz | srebru podobna kovina | |||||||||||||||||||||||||||||||
Standardna atomska teža Ar, std(Mn) | 043(2) 54,938[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||
Mangan v periodnem sistemu | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Vrstno število (Z) | 25 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Skupina | skupina 7 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Perioda | perioda 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Blok | blok d | |||||||||||||||||||||||||||||||
Razporeditev elektronov | [Ar] 3d5 4s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Razporeditev elektronov po lupini | 2, 8, 13, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Fizikalne lastnosti | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Faza snovi pri STP | trdnina | |||||||||||||||||||||||||||||||
Tališče | 1246 °C | |||||||||||||||||||||||||||||||
Vrelišče | 2061 °C | |||||||||||||||||||||||||||||||
Gostota (blizu s.t.) | 7,21 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||||||||
v tekočem stanju (pri TT) | 5,95 g/cm3 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Talilna toplota | 12,91 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||
Izparilna toplota | 221 kJ/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||
Toplotna kapaciteta | 26,32 J/(mol·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Parni tlak
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Lastnosti atoma | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Oksidacijska stanja | −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7 (odvisno od oksidacijskega stanja, kisel, bazni ali amfoterni oksid) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Elektronegativnost | Paulingova lestvica: 1,55 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Ionizacijske energije |
| |||||||||||||||||||||||||||||||
Atomski polmer | empirično: 127 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||
Kovalentni polmer | Nizki spin: 139±5 pm Visoki spin: 161±8 pm | |||||||||||||||||||||||||||||||
Spektralne črte mangana | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Druge lastnosti | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Pojavljanje v naravi | prvobitno | |||||||||||||||||||||||||||||||
Kristalna struktura | telesno centrirana kubična (tck) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Hitrost zvoka tanka palica | 5150 m/s (pri 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Temperaturni raztezek | 21,7 µm/(m⋅K) (pri 25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Toplotna prevodnost | 7,81 W/(m⋅K) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Električna upornost | 1,44 µΩ⋅m (pri 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetna ureditev | paramagnetic | |||||||||||||||||||||||||||||||
Magnetna susceptibilnost | (α) +529,0·10−6 cm3/mol (293 K)[2] | |||||||||||||||||||||||||||||||
Youngov modul | 198 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||
Stisljivostni modul | 120 GPa | |||||||||||||||||||||||||||||||
Mohsova trdota | 6,0 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Trdota po Brinellu | 196 MPa | |||||||||||||||||||||||||||||||
Številka CAS | 7439-96-5 | |||||||||||||||||||||||||||||||
Zgodovina | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Odkritje | Carl Wilhelm Scheele (1774) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Prva izolacija | Johann Gottlieb Gahn (1774) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Najpomembnejši izotopi mangana | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
Mangán (latinsko manganum) je kemični element, ki ima v periodnem sistemu simbol Mn in atomsko število 25.
Mangan je sivkasto-bela kovina, na videz podobna železu. Je trdna in zelo krhka kovina, ki se težko tali, a zlahka oksidira. Manganska kovina je feromagnetna le po posebni obdelavi.
Najpogostejša oksidacijska stanja mangana so +2, +3, +4, +6 in +7, čeprav opažajo tudi oksidacijska stanja od +1 do +. Mn2+ v bioloških sistemih pogosto tekmuje z Mg2+ in spojine mangana, kjer je oksidacijsko stanje +7, so močni oksidacijski agenti.
Barve vodnih raztopin z manganovimi ioni v različnih oksidacijskih stanjih:
Mn2+ - brezbarvna
MnO2 (Mn4+) - rjava
MnO42- (Mn6+) - petrolejsko zelena
MnO4- (Mn7+) - vijolična
Spojine :
- MnO2 = manganov oksid (tudi manganov (IV) oksid, zastarelo:manganski superoksid, manganski peroksid) ... Mineraloška imena: rjavi manganovec, piroluzit, polianit, psilomelan
- Mn3O4 = Najstabilnejši manganov oksid ... Mineraloška imena: hausmanit,...
Sklic
[uredi | uredi kodo]- ↑ Meija, Juris; in sod. (2016). »Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)«. Pure and Applied Chemistry. 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. str. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
Zunanje povezave
[uredi | uredi kodo]- mangan v periodnem sistemu video posnetkov (Univerza v Nottinghamu)